Het Algoritmische Avondland

Waarom #fakenews wel een probleem is.
En waarom politiek voorzichtig moet zijn met maatregelen.

De meeste mensen zullen het begrip "Avondland" niet kennen van het boek van Spengler, maar van PEGIDA. Een oude benaming van Europa ('Het Avondland", want de zon gaat onder in het Westen) wordt hier gebruikt om ons continent neer te zetten als een aloud mythisch land dat verdediging behoeft. Natuurlijk is er al gediscussieerd over de legitimiteit en noodzaak van die verdediging. Dus daar gaat het vandaag niet over. Het gaat mij nu - geheel in lijn met minister en partijgenoot Kajsa Ollongeren - over het zogenaamde #fakenews. Dit lijkt in deze hoek namelijk een relatief grote rol te spelen.

Ik stuitte via een discussie toevallig eens op de Twitterfeed van ene "Peter uit Zweden". Hij noemt zichzelf journalist die het 'echte' nieuws brengt. Hij pretendeert dus expliciet niet nep te zijn. Dit nieuws gaat ook vaak over Zweden. Mijn slotconclusie na enkele minuutjes op zijn profiel is: dat Zweden gebukt gaat onder (seksueel)geweld en daartegenover een gefeminiseerde, niet-mannelijke overheid staat die z'n eigen bevolking niet kan beschermen. Je kan discussiëren of dit overdreven is ja of nee. Of dat dit soort statements geheel toevallig zijn geïntensiveerd na het aanvragen van het NATO-lidmaatschap. Als je zijn hele correspondentie en mentions doorwerkt blijkt het dat enkele essentiële vragen van zijn kant onbeantwoord blijven. Wat hij als geboren Noor in de UK doet bijvoorbeeld? Waarom hij óók vanaf daar over Zweden tweet. En hoewel hij natuurlijk tot niets verplicht is weigerde hij ook iemand te antwoorden of hij daadwerkelijk ooit wel eens in Zweden is geweest. Maar eigenlijk is dat nog steeds mijn punt niet. Wel de gehele context. Zijn tweets worden namelijk nogal eens gedeeld. En hier begint de "Europa is in gevaar!"-brigade die zich, gegeven het digitale onderwerp, ook als Avondland Algoritme laat omschrijven:

Persoon X uit land A stelt een, al dan niet #fakenews, bericht op over land B. Dit wordt vervolgens weer gedeeld door persoon Y wonend in land C. Het probleem is dat zowel persoon X als Y geen directe connectie met land B hebben. Zet hier een zelfde mechanisme met personen U, V, W en landen D, E, F naast. Tel dit door totdat we aantal landen in de EU bereikt hebben. Bedenk je dat al deze combinaties ook nog kruisbestuivingen kunnen aangaan. En je hebt zonder iets uit te rekenen al een voorstelling over hoe groot deze chaos kan worden. Resultaat: allemaal mensen die elkaar om het hardste staan te overtuigen dat het in een bepaald land nóg erger is en het binnenkort in hun land(en) ook allemaal misgaat! 

Dit zouden nog allemaal fysieke personen kunnen zijn. Die worden of raken dus beïnvloed door elkaar en gaan hier in sommige gevallen dus ook aan meedoen. Ook is er een legertje bots die onder vrijwel elk bericht "Sweden is Lost" of "Europe is Lost" of "RIP Sweden" of "RIP Europe" plaatst. Overigens vrijwel zonder uitzondering bots/accounts die daarnaast bijna hysterisch Trump en zekere oosterburen van de EU aan het promoten zijn. En zo werkt nepnieuws dus. Geen grote verhalen van geheime diensten die jou persoonlijk blackmailen om informatie te delen of mensen te beïnvloeden. Gewoon simpel via Facebook of Twitter. Het doel van dit nepnieuws lijkt te zijn: zorgen dat jij een hekel aan jou eigen (democratisch gekozen) regering krijgt. Dat niemand in jouw EU of landelijke regering te vertrouwen is.

Het kabinet zou er goed aan doen enkel beleid te maken op actieve beïnvloed staatswege. Individuele trollen of bots vallen hier imho niet onder. Hoe onwenselijk ook: vrijheid van informatie en internet blijven een groot goed. Beter maakt de media of een 'echte journalist' een goede reportage. Om zo meer mensen uit te leggen hoe dit principe, ook psychologisch, werkt. Dat het kabinet met een waarschuwing kwam zonder écht concreet te worden zorgt alleen maar voor meer verwarring!

En zo werkt het Avondland Algoritme. Een legertje aan troll en bots die ons allemaal proberen te overtuigen dat de wereld om ons heen op instorten staat. Dat de zon in het Avondland straks permanent onder gaat. Het gaat vooral over landen of groepen waar we zelf in ons dagelijkse leven weinig zicht op hebben. Zo zijn we eerder geneigd het te geloven. Met als bizarre resultaat dat een groep mensen inmiddels draconische politieke maatregelen gerechtvaardigd acht. Niet omdat hun fysieke leven zo slecht is. Puur dankzij het niet werkelijke maar een "Algoritmisch Avondland", gebaseerd op de 'juiste' data...

Disclaimer: In dit artikel probeer ik niet volledig te zijn. Ik ben immers geen onderzoeksjournalist. Wel geeft het aan waar de achterloze internetgebruiker (waaronder ik!) als vanzelf al tegenaan loopt.