Post-Paars: De voortdurende strijd van Wim versus Pim

Gisteravond hoorden we van het overlijden van Wim Kok. In kan heel cliché zeggen dat het de premier is uit mijn kindertijd. De allereerste minister-president waarvan ik bewust wist dat hij dat was. Het was de tijd van paars. Een tijd van economische vooruitgang en een focus op individuele rechten. Deze periode eindigde met de opkomst van Fortuyn. En interessant genoeg lijkt de tegenstelling Paars/Fortuyn -of Wim versus Pim?- er eentje te zijn die tot op de dag van vandaag invloed heeft op onze politiek:

Grote veranderingen wist paars te bewerkstelligen op het gebied van sociale emancipatie: verruiming euthanasie, openstelling van het huwelijk, maar ook Europese zaken als Schengen en invoering Euro. Vele verworvenheden op individueel- én Europees-niveau hebben in tijdperk Paars/Wim Kok hun definitieve vorm gegeven. Des te opmerkelijker dat velen deze tamelijk uiteenlopende zaken vandaag als vanzelfsprekend lijken te ervaren. Nee, na zo’n sociaal-liberale agenda kon D66 eigenlijk wel inpakken. Wat ook bijna gebeurde.

Grappig eigenlijk dat vandaag de dag vooral VVD en D66 liberalen de lof krijgen voor veel van die zaken. Of de kritiek, maar dat ligt er maar net aan wie je dat vraagt. Ook interessant te zien dat VVD en D66 door velen, als lid van de liberale ALDE fractie in Europarlement, beschouwd worden als de grootste hoeders van deze politiek. Mensen als Els Borst, Hans Dijkstal en Joris Voorhoeve worden gezien als typische producten van die tijd. Liberaal met de bereidheid af en toe naar links te kijken. Compromis en diplomatie als hun grootste wapens. Maar laten we in een weekend als dit ook vooral niet vergeten dat Kok 'hun' minister-president was.

Wim Kok zelf werd gisteren omschreven als 'typisch kind van de Nederlandse wederopbouw'. Hij heeft duidelijk nog "De mooiste jaren van Nederland" (Dixit Han van der Horst) meegemaakt. Het gevoel dat er vanaf 0 werd opgebouwd en alles beter moest en ook kón worden. Dit kwam onder andere tot een hoogtepunt in individuele vrijheid als het hoogste goed; één van de duidelijkste paarse erfenissen. Post-Paars, Post-Fortuyn en vooral Post-9/11 worstelen we voornamelijk met deze erfenis. We hebben niet langer persoonlijk meegeholpen met opbouwen ervan maar moeten deze erfenis bewaken. We zijn een soort ‘opvolgers’. En daar staan we politiek nu. Wij hebben deze erfenis slechts geadopteerd. En dat betekent ook dat we een geesteskind in leven moeten houden dat we niet zelf verwekt of gebaard hebben. Niet verwonderlijk dat velen vandaag de dag het gevoel hebben dat veel wat ooit vanzelfsprekend was ter discussie staat.

De paarse periode, en daarmee die van Wim Kok, eindigde met een grote klap. Het kabinet viel over Srebrenica en Pim Fortuyn werd vermoord. 'Wimmetje gaat Pimmetje komt'; zong Vader Abraham nog in die tijd. Zover kwam het nooit. Kok stapte immers zelf uit de politiek en Pim Fortuyn was het niet gegund. Maar onder andere de 'anti-Paarse' retoriek van Fortuyn lijkt in vele lagen van -onder andere- het conservatisme en populisme nog weerklank te hebben. Denk hierbij aan: focus op de eigen omgeving, euroscepticisme, mirgratie, integratie etc. En dat klinkt ons toch allemaal bekend in de oren. Nee, het lijkt wel eens alsof het einde van paars een nieuwe fase en een bijbehorende discussie inluidde die tot op de dag van vandaag niet is beslecht. Gaan we liberaal-democratisch en pro-EU? Gaan we protectionistisch en anti-EU? De eersten claimen de erfenis van Paars (proxy Kok). De tweede claimen vooral ‘de puinhopen’ daarvan (proxy Fortuyn).

Het is alsof de grootste verkiezingsstrijd die helemaal nooit plaatshad, die tussen Wim Kok en Pim Fortuyn, vandaag de dag nog steeds ons politieke discours bepaalt.

Het tragische is dat ze nu allebei dood zijn.

En Nederland soms het gevoel heeft nog te moeten stemmen...

(geschreven op persoonlijke titel)